Opening atelier Dirk Beintema groot succes!

Atelier Dirk Beintema is op zondag 25 september 2011, om 16.00 uur officiëel geopend. Dit vond plaats onder belangstelling van veel genodigden. Nadat Arjen Beintema een fraai stuk op zijn viool had gespeeld, hield kunsthistoricus Peter Karstkarel het volgende praatje:

Geachte dames en heren, beste Dirk,

Is dit nu een ruimte met activiteiten en resultaten, een atelier-galerie, zoals het kabinet dit wil? Kunst op eigen kracht, zonder overheidssteun en bemoeienis, zoals Rutte, Zeilstra en de hunnen zo graag willen? Dat mag zo lijken, maar - zoals in de algemene beschouwingen terecht is gereageerd - het kabinet kijkt te veel naar de centen en te weinig naar de waarde. Dit geldt in sterke mate voor de kunst. Als je gaat rekenen, komen er vaak merkwaardige sommen uit. Toen wij veertig jaar geleden ons eerste kunstwerkje kochten, een etsje, betaalden we er 60 gulden voor. Gedurende veertig jaar betekent het, ook nog rekening houdend met de rentederving, een investering van zes eurocent per maand, als ik goed heb gerekend. Maar bij kunst kan en wil ik niet rekenen, het gaat mij om de waarde, om de inspiratie die er van uitgaat.

Zo is het ook met het schetsen en schilderen van Dirk Beintema. Hij is niet aan de slag als zelfstandig kunstondernemer, als artistiek zzp-er. Hij kan het niet laten om zijn emoties in krijt en verf vast te leggen om velen in zijn gevoelens, zijn vreugde vooral, te laten delen. Als Beintema vertelt waar zijn landschappelijke thema’s hem zijn overkomen, spat het enthousiasme er af. Je krijgt als kijker bijna niet de gelegenheid om zelf je verhaal bij de landschappen te zoeken..Elk schilderij is een belevingsavontuur voor Dirk Beintema. Zo is het ook met de schetsen, steeds kan hij precies vertellen wanneer, waar en hoe hij de landschappen gevangen heeft. Of preciezer: hij weet wanneer en hoe het landschap hem te grazen heeft genomen.

Een paar dagen geleden vertelde Dirk mij nog dat ie, toen hij in de krant een foto had gezien van een kampje land met vlas, hij meteen op zoek gegaan in de buurt van Westernijkerk. Daar stonden de schoven vlas op het land van een binder van eendenkorven die zijn rieten korven met vlas wilde versterken. Prachtig; het vlas kon niet machinaal geoogst worden; het moest met de hand. Prachtig; natuurlijk moest het worden vastgelegd in verf. Het is een verkorte weergaven van een enthousiast verhaal. Zo heeft elk schilderij een verhaal. Een enthousiast verhaal, dat van de doeken afspat. En al loopt Beintema met zijn verhalen de kijker soms wat voor de voeten, als je eenmaal enkele verhalen hebt gehoord, ga je bij andere schilderijen als vanzelf anders kijken.

De schilderijen van Dirk Beintema bieden ons een reis door het onaangetaste Friesland. Het Friesland zoals zo graag wordt geafficheerd, maar dat steeds minder bestaat. Beintema ziet geen witte schimmel, geen windturbines, geen bedrijfsterreinen. Of liever: hij wil deze aantastingen van zijn ideale Friesland niet zien. Hij is een idealist die voor het maken van schetsen of liefst het onmiddellijk schilderen ‘en plein air’ zijn posities kiest, waarbij het ideale beeld op geen enkele manier wordt verstoord. Daarbij zet hij de kwaliteiten zelfs wel aan. Zo zien we het graag. Elk schilderij is een pleidooi om de zuiverheid van het Friese landschap te hoeden. Ze zijn de artistieke weergaven van in het nog onder de hoede van Anita Andriessen gepresenteerde Streekplan van Friesland.

Compacte dorpen, terpkerken zoals Edens, dat nu Iens heet, en Lichtaard, het kleurige Allingawier, een dorp dat ik meestal als wat grauw ervaar, maar ook verstilde plekken in het landschap zoals Roptasyl en Barrahûs, het fascinerende Hallumerhoek. Baard herkende ik niet eens omdat Dirk het vanuit een verrassende hoek met de brug op de voorgrond heeft vastgelegd. We worden door de kunstenaar als het ware uitgenodigd om ook werkelijk naar mooie, nog ongekende plekken te reizen, naar de Oosterbeintumerweg en Boatebuorren. Hoe kleurig expressief de beelden ook zijn geschilderd; ze zijn altijd herkenbaar omdat de karakteristieke aspecten met elan en schijnbaar moeiteloos zijn neergezet. En wij worden meegenomen in deze elementaire schoonheid van de landschappen en dorpsgezichten. Ze overkomen ons, zoals ze de schilder zijn overkomen.

Hij heeft daarmee het grootste gelijk van de wereld, want het overgrote deel van Friesland ziet er goed uit. Voor bewoners van Friesland is het de landschappelijke omgeving van alledag. Soms ervaren we het niet meer omdat we het al zo lang kennen en hebben we kunstenaars als Dirk Beintema nodig om weer echt te gaan kijken. Verstoringen vallen in aantal en omvang wel mee, al is elke verstoring er één te veel.

Beintema is een expressionist. Het expressionisme is een beeldtaal die voor een aantal kunstenaars al tientallen jaren de beste is om de fascinatie van het landschap uit te drukken. Beintema’s wijze van schilderen zit daarbij zo’n beetje tussen die van Benner, die in grote gebaren het begrip landschap veralgemeniseerde en de meer zoetgevooisde landschappen van Jentsje Popma. Toen wij voor het midden van de jaren-zeventig Benner leerden kennen, was hij net naar Friesland teruggekeerd na tientallen jaren afwezigheid. Het was alsof hij Friesland nodig had, want hij was in een fase van landschappen, bloemstukken en huppelende paardjes in parken en stranden die nogal decoratief was. We hebben hem in die jaren opnieuw zien groeien tot waarachtige en grootse verflandschappen. Het was de tijd waarin de eerste windturbines in het Friese landschap verrezen en hij maakte zich daar oprecht kwaad over. Ze gingen Friesland verzieken. Ook hij concentreerde zich op het onaangetaste land. Als wij bij een schouw van zijn nieuw gemaakte schilderijen ons enthousiasme dan lieten blijken, antwoordde hij: ja, wel aardig nou?

Dirk Beintema mag ik niet met Benner of met Popma vergelijken. Elk van deze en andere expressionistische landschapsschilders heeft zijn eigen wijze van uitdrukken. In de schilderijen van Dirk Beintema ervaar ik zelfs verschillende sferen. Soms is er weidse rust, zelfs in kleine schilderijtjes, maar dikwijls is de weidsheid van het landschap of de intimiteit van het dorpsgezicht in een heftige kleurenpracht gevangen. Het beeld is niet alleen gevangen, maar vooral de emotionele ervaring van het waarnemen en de vreugde van het schilderen.

Kijk, dames en heren en geniet. Verken de werken en luister naar de verhalen van Dirk want de schilderijen winnen aan waarde met de verhalen. Daar kan ik met mijn praatje niet tegenop.

Peter Karstkarel